Badanie społecznych warunków pracy 2015

4,88% przebadanych pracowników doświadcza mobbingu w pracy (są to osoby, które w ciągu ostatniego półrocza spotykały się z prześladowaniami przynajmniej raz w tygodniu). Kolejne 15,22% respondentów bywa incydentalnie (nie częściej jednak niż raz w miesiącu) poddane zachowaniom o charakterze mobbingu. W ciągu ostatnich 6 miesięcy jedynie niecałe 5% badanych nie doświadczyło żadnego nieprzyjemnego incydentu w miejscu pracy.

Badani najczęściej spotykają się z oddziaływaniami obniżającymi poczucie przydatności zawodowej – przynajmniej raz w ciągu ostatniego półrocza doświadczyło ich aż 88% pracowników. Równie wielu (87%) badanych zgłosiło przynajmniej jeden incydent poniżania lub ośmieszania przez współpracowników. Nieco rzadziej mają miejsce incydenty izolowania i eliminowania z zespołu oraz straszenia i nękania (odpowiednio 83% i 71%).

W badaniu podjęto również tematykę przeciwdziałania mobbingowi przez firmy. Około 75% respondentów twierdzi, że w ich organizacjach nie podjęto żadnych kroków mających na celu zapobieganie temu zjawisku lub o nich nie słyszało. Jedynie co czwarty pracownik zna tego typu działania w swojej firmie.

Wyniki badania wskazują na istotne statystycznie (p<0,05) różnice między płciami - kobiety są częstszym obiektem mobbingu niż mężczyźni. Tendencja ta dotyczy zwłaszcza izolowania od pozostałych członków grupy, usuwania z zespołu oraz zastraszania. Istotną rolę odgrywa również szczebel zatrudnienia. W przebadanej próbie na złe traktowanie najczęściej uskarżają się pracownicy szeregowi. Na wystąpienie prześladowania nie ma istotnego wpływu staż pracy ani wiek zatrudnionego. Znaczącej roli nie odgrywa także wielkość organizacji – mobbing obserwowany jest równie często w małych, średnich i dużych przedsiębiorstwach. Zaobserwowano natomiast różnice pomiędzy branżami, w których pracują respondenci. Znacznie powyżej średniej plasuje się odsetek doświadczających mobbingu w placówkach służby zdrowia, przedsiębiorstwach energetycznych i bankach. Najkorzystniejsze psychospołeczne warunki pracy wydają się panować w firmach z branży reklamowej i IT oraz w organizacjach pozarządowych.

Odsetek osób mobbingowanych, pracujących w różnych branżach.

Opracowanie Sedlak & Sedlak

Wśród  najczęściejwskazywanych zachowań mobbingowych znajdują się m.in.:

• pomijanie ewidentnych osiągnięć pracownika (15% respondentów odczuwa je częściej niż raz w tygodniu),
• intencjonalne prowokowanie uczucia strachu i niepokoju (12%),
• ignorowanie i lekceważenie wypowiedzi badanego (9%).
  

Z czyjej strony doświadcza Pan/Pani mobbingu?

W badaniu pytano również o zaobserwowane sytuacje mobbingu w całej firmie. Aż 60% respondentów deklaruje, że wie o co najmniej pojedynczych przypadkach niepożądanych zachowań, których ofiarami są inne osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie. Do grupy tej zalicza się 38% osób, które były naocznymi świadkami takich incydentów oraz 17%, które są notorycznie naocznymi świadkami takich sytuacji.

Jak podano we wstępie, jedynie 25% Polaków deklaruje, że w ich firmach wdrażane są działania zapobiegające mobbingowi lub zwalczające go. Uczestników badania poprosiliśmy również o wskazanie, jakie konkretnie czynności zostały podjęte (każda osoba mogła wskazać dowolną ilość działań). Wyniki prezentuje poniższy wykres.

Jakie działania realizuje Pana/Pani firma, aby przeciwdziałać mobbingowi?

W odniesieniu do dobrych praktyk, pojedynczy badani zgłosili również fakt powoływania w ich organizacjach komisji do zwalczania mobbingu oraz otwierania zielonych linii. Pojawiły się także negatywne głosy, mówiące o zakładaniu „fikcyjnych komórek”, walczących z mobbingiem jedynie z nazwy.

Respondenci zostali zapytani także o to, czy postrzegają jako bezpieczne zgłoszenie faktu bycia ofiarą mobbingu wyznaczonemu do tego, wewnętrznemu organowi firmy. Co bardzo niepokojące, przeszło połowa badanych uznała, że bałaby się ujawnić tego typu informacje lub ma poważne wątpliwości co do bezpieczeństwa skorzystania z takiej możliwości. Wśród powodów takiego stanu rzeczy wymieniane są najczęściej:

• lęk przed utratą pracy lub pogorszeniem warunków zatrudnienia - ok. 57% wskazań,
• fakt, że mobberem jest szef lub inna ważna osoba w firmie oraz to, że poza kierownictwem brak w firmie odpowiednich organów – ok. 20% wskazań,
• obawa przed zlekceważeniem zgłoszenia wynikająca z poprzednich doświadczeń, a także brak zaufania do działu HR i jego pracy - ok. 13% wskazań,
• lęk przed ostracyzmem i napiętnowaniem ze strony współpracowników, uznaniem za osobę niegodną zaufania, nielojalną wobec firmy – ok. 10% wskazań,
• rozterki wewnętrzne: niepewność co do winy sprawcy, lęk przed niesłusznym pomówieniem mobbera, niewiara w zachowanie anonimowości oraz obawa przed konfrontacją – ok. 2% wskazań.

¹  Zachowania o charakterze:

• nękania lub zastraszania,
• poniżania lub ośmieszania,
• izolowania lub eliminowania z zespołu,
• wywołującym poczucie zaniżonej oceny przydatności zawodowej.

²  CBOS, Komunikat z badań CBOS Nr 109/2014: „Szykany w miejscu pracy”, Warszawa 2014.